سرمقاله : حسن سروری

مطبوعات به عنوان رکن چهارم دموکراسی نقش ویژه‌ای در ارتباط فرهنگی، سیاسی و اجتماعی بین دولتها و ملتهای مختلف دارد و در دنیای امروز، مصرف روزنامه و مجله ضابطه‌ای بسیار گویا برای اندازه‌گیری میزان پیشرفت و توسعه هر کشوری است. سرآغاز روزنامه‌نگاری در ایران نیز در سال ۱۲۵۲ هجری قمری با تلاشهای میرزا صالح شیرازی که دوره روزنامه‌نگاری را در انگلستان گذرانده بود آغاز شد. وی توانست چرخه نشر مطبوعات ادواری چاپی در ایران را در عهد محمدشاه به حرکت درآورد. بهار مطبوعات ایران در زمستان ۱۲۱۵ هجری شمسی در تهران با انتشار پیش‌شماره نشریه مشهور به «کاغذ اخبار» در دوره صدارت حاجی‌میرزا آغاسی ایروانی روزنامه‌نگاری به مفهوم امروزی بنیاد گرفت.

اکنون در جامعه امروزی که رسانه‌های همگانی دیگر از رادیو و تلویزیون گرفته تا اینترنت و ماهواره قدم به میدان گذاشته‌اند و در روزگاری که اندیشه و عقاید مردم تحت تأثیر عوامل گوناگون و نفوذ مستقیم تمدن مصرفی قرار گرفته و ساختار زندگی خصوصی و اجتماعی به کلی دگرگون شده است ضرورت پیروی از منشور اخلاقی و حرفه‌ای در این زمینه از جانب همه اصحاب رسانه بیشتر نمود می‌کند تا در اثر غفلت از آن دچار آفت رویگردانی مخاطبان و دروغ‌گویی و بزرگنمایی و تحریف حقایق جامعه نشده و همچون سم مهلکی اعتبار و ساختار مستحکم هر مطبوعه‌ای را متلاشی نکند. (دانایی، ۱۳۹۲). بنابراین مدیریت مطبوعات در قالب الگوهای جامع و استراتژیک ‌در صورتی که درست بکار گرفته شوند، ابزارهای کارآمدی هستند که می‌توانند مفاهیم و ارزشهای فرهنگی، تدوین و اجرای برنامه‌های استراتژیک مطبوعات، بکارگیری روشهای نوین‌سازی مطبوعات، یادگیری‌ اجتماعی و بهبود مداوم مطبوعات را نهادینه نماید.
مدیریت یکی از مهمترین کوشش های انسانی است و همه مدیران در هر رده و سازمانی وظیفه بنیادی طراحی و پایا نگه داشتن محیطی را به عهده دارند که افراد در آن از راه همکاری و به گونه‌ای گروهی بتوانند مأموریتها و هدفهای برگزیده‌ای را به اجرا درآورند، مدیریت مطبوعات نیز دارای همین خصوصیات است، مدیران مطبوعاتی مانند مدیران دیگر سازمانها باید به اصول و پایه‌های مدیریت علمی آشنا بوده و بدانند که آنچه می‌تواند محیط سازمان را به سمت و سوی استانداردهای مطلوب بیش ببرد شناخت درست و علمی از مدیریت است.

مدیریت مطبوعاتی در حوزه مدیریت فرهنگی جای می‌گیرد و مدیران فرهنگی نیز مانند سایر مدیران باید راهکارهای موفقیت در مدیریت انسانی را شناخته و از آن بهره کافی ببرند در ضمن آنکه آنها باید بدانند در حوزه مدیریت منابع انسانی مدیریت افراد صاحب نظر در امور فرهنگی و بعضاً سیاسی – اجتماعی را به عهده دارند، افرادی که دارای اندیشه و افکار جدید و قابل طرح در سازمان برای پیشبرد اهداف سازمانی خویش هستند، مسلماً مدیریت بر این افراد اگر به شکل مدیریت مشارکتی باشد می‌تواند بهترین راهکار برای رساندن سازمان به اهدافش تلقی شود، از سویی آسیب‌شناسی یا بررسی نقاط ضعف مدیریت، «فرآیند استفاده از مفاهیم و روشهای علوم رفتاری، به منظور تعریف و توصیف وضع موجود مدیریت و یافتن راههایی برای افزایش اثربخشی آن می‌باشد. اما از آنجا که پایین بودن سطح بهره‌وری مدیریت، فقط ناشی از اشکالات و نارسایی های عامل انسانی نیست، بلکه عوامل دیگری همچون سازماندهی نامناسب، ضعف نظام کنترل، نامناسب بودن فرآیندهای کاری و غیره نیز در این میان نقش دارند. متأسفانه بر اساس تحقیقات و تجربه به دست آمده از لحاظ تاریخی، کار رسانه‌ای در ایران صرفاً کار سیاسی تلقی شده و به عنوان یک کار حرفه‌ای بدان توجه نشده است. چنانچه این مسئله شامل انواعی از مطبوعات مثل مطبوعات ورزشی، علمی و… که هیچ ارتباط معناداری با مسائل سیاسی نیز ندارند مشهود است. مدیران مطبوعات، با به کارگیری مطبوعات به عنوان وسیله‌ای در جهت انتقال ایده‌ها و افکار سیاسی خود، اصول مدیریت یک سازمان فرهنگی و حرفه‌ای را به فراموشی سپرده و صرفاً به تبلیغ و توزیع عقاید سیاسی خود در سازمان می‌پردازند، مدیران مطبوعات با استفاده از رانتهای اقتصادی با بهانه‌های مختلف نسبت به اهداف سیاسی قدرت برتر حالت جانبدارانه گرفته و وظیفه اصلی خود را که انتقال اخبار صحیح، شفاف و جامع است به فراموشی سپرده‌اند.

اعتقاد بر این است که یکی از دلایلی که تعداد مطبوعات تأثیرگذار، قدیمی و با صرفه اقتصادی در ایران و در رأس آن در استان اردبیل بسیار اندک است، مدیریت مطبوعاتی است که فرایند بکارگیری بهینه امکانات مادی، انسانی و تکنولوژیکی در جهت تولید، بازتولید و توزیع پیامهای هدفمند با هدف غایی اثرگذاری مطلوب بر مخاطبان ندارد. خیلی وقت است که مطبوعات استان اردبیل آن را فریاد می‌کشند. مدیریت بودجه، توجه به هزینه‌ها و درآمدها، تولید محتوای جذاب، رقابت با فضای مجازی، و داشتن سیاستگذاری درازمدت و هدفمند در مطبوعات استان اردبیل را نیز باید به این سیاهه اضافه کرد. از سویی آشنایی با ویژگی مخاطبان، به وجود آوردن جاذبه‌های جدید و طرحهای نو، در نظر گرفتن عوامل مؤثر بر تیراژ از جمله ظرفیت‌سازی از طریق انجام فعالیت‌های پر مخاطب، دادن جایزه به خریداران، انتخاب زمان توزیع و سرعت در توزیع همه از مواردی است که باید آنها را دوباره با دقت مرور کرد، زیرا همه به اقتصاد مطبوعات و فروش مربوط هستند. همچنین از دیگر موارد مرتبط با مدیریت مطبوعات، نداشتن آگهی و تلاش نکردن برای جذب پشتیبان مالی و تبلیغاتی، نداشتن ضمیمه‌های موضوعی و افزایش ندادن تعداد صفحات در جشنواره‌ها است، لذا تغییرات مدیریتی در گستره‌های زمانی مختلف را باید دوباره با استفاده از راهبردهای مناسب ساماندهی کرد. با این وجود عوامل زیادی در حوزه اقتصاد رسانه مطرح است، زیرا غیبت احزاب و بازی کردن اجباری مطبوعات در نقش حزب، فقدان بنگاه مطبوعات، نبود مرکز مشاوره به دست اندرکاران مطبوعات، توزیع نامناسب مطبوعات در استان به دلیل نداشتن شرکتهای فعال توزیع واقعیتی پیداست.

همچنین انتشار نامرتب مطبوعات و صدور مجوزها بدون در نظر گرفتن شرایط تخصصی فرد و منتشر نشدن روزنامه در استان را می‌توان از دلایل دیگر برای کم رونقی دانست. ولی واقعیت این است که نداشته‌های استان، نیازهای مطبوعات را نه تنها برآورده نکرده، بلکه نیازهای مخاطب نیز تأمین نشده است و اگر مطبوعات را به گُل یا درختی ثمردارتشبیه کنیم، مدیریت مطبوعات نتوانسته‌ در آرایش و پیراستن آن مانند باغبان که تخصصی از آن مواظبت می‌کند به آن بپردازد.