مهران عقلمند: گیاهان دارویی از دیرباز به‌عنوان یکی از بزرگترین مواهب الهی مورد توجه انسان‌ها بوده و امروزه نیز با توجه به توسعه علم و دانش و آشنایی با رموز این گیاهان علاوه بر تاثیر آنها در بهبود سلامتی و خاصیت دارویی، در صنایع دیگری هم‌چون رنگ‌سازی، طعم دهنده‌ها،  خوشبوکننده‌ها، آرایشی – بهداشتی، عطرسازی، حشره‌کش‌ها و صنایع غذایی کاربرد بسیاری داشته و از این‌رو بیش از پیش مورد توجه قرار گرفته است.

طبق بررسی‌های انجام یافته استفاده از این گیاهان علاوه بر کشورهای درحال توسعه در کشورهای صنعتی و توسعه یافته نیز رو به افزایش بوده و در کشور ایران نیز با توجه به پتانسیل‌های موجود، تولید و استفاده از این گیاهان دارویی در حال گسترش است.

تاکنون حدود ۳۰ هزار گونه گیاهی در جهان کشف شده که سهم ایران از آن به ۸ هزار گونه گیاهی می‌رسد که از بین این تعداد نیز تا به امروز ۲ هزار و ۳۰۰ گونه گیاهان دارویی در کشور شناسایی شده است.

سهم نیم درصدی ایران از تجارت محصولات گیاهان دارویی

صنعت گیاهان دارویی در جهان به حدی توسعه یافته که میزان تجارت جهانی از محصولات گیاهی به ۱۲۴ میلیارد دلار می‌رسد و این درحالیست که علی رغم پتانسیل‌های موجود در ایران سهم کشور از تجارت این محصولات در حدود نیم درصد و به مقدار ۵۷۰ میلیون دلار بوده است.

از آنجائی‌که تا به امروز توجه جدی از سوی مسؤولان برای توسعه این صنعت در کشور و سرمایه‌گذاری بر روی فرآوری این محصولات انجام نیافته بیشتر تولیدات کشور به صورت خام به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

بیشتر تولیدات گیاهان دارویی در کشور به صورت خام به کشورهای دیگر صادر می‌شود.

از طرفی دیگر وابستگی اقتصاد به صادرات تک محصولی و نفتی سبب آسیب‌پذیری اقتصاد کشور شده و توسعه صادرات غیر نفتی و توجه به تولیدات غیر نفتی یکی از مهم ترین موضوعات در کشور برای حل مشکلات اقتصادی و خنثی‌سازی تحریم‌ها علیه کشور محسوب می‌شود، از این‌رو برنامه‌ریزی در راستای توسعه صنعت گیاهان دارویی در کشور با بهره‌گیری از تکنولوژی‌های روز دنیا در فرآوری این نعمت الهی بسیار حائز اهمیت است.

صنعت گیاهان دارویی صنعتی مغفول مانده در استان اردبیل

اما در این بین استان اردبیل نیز به‌عنوان یکی از مناطق مستعد کشاورزی کشور ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های بسیار زیادی در حوزه گیاهان دارویی دارد که متاسفانه در سایه بی‌توجهی مسؤولان استان مغفول مانده است.

در حالی‌که طبق بررسی‌های انجام یافته در استان اردبیل بیش از ۴۳۰ گونه گیاهان دارویی در این استان شناسایی شده اما جایگاه استان اردبیل در خصوص توسعه این بخش و فرآوری محصولات گیاهان دارویی مناسب نبوده است.

تولید ۶۲۵ تن گیاهان دارویی در استان اردبیل

خلیل نیکشاد، رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل در گفت‌وگو با خبرنگار فارس با اشاره به میزان تولید انواع گیاهان دارویی در این استان اظهار کرد: سطح زیر کشت گیاهان دارویی که شامل ۳۲ گونه دارویی یک ساله و چند ساله است به میزان ۸۴۶ هکتار بوده و میزان تولید گیاهان دارویی در استان اردبیل به ۶۲۵ تن می‌رسد.

طبق بررسی‌های انجام یافته در استان اردبیل بیش از ۴۳۰ گونه گیاهان دارویی در این استان شناسایی شده است.

وی افزود: بیش از ۴۳۰ گونه گیاهان دارویی شناسه‌دار نام‌گذاری شده و در ایستگاه تحقیقاتی سامیان اردبیل ۲۲۰ مورد گیاهان دارویی حفظ و تولید می‌شود و تنوع و تولید گیاهان دارویی در مناطق و رویشگاه‌های طبیعی و عرصه‌های کشاورزی استان اردبیل به‌دلیل تنوع اقلیمی و آب و هوایی استان مثال‌زدنی است.

رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل تصریح کرد: تعداد سه واحد تولیدی داروهای گیاهی در استان اردبیل وجود دارد که از بین این سه واحد دو واحد تولیدی به‌صورت فعال بوده که ظرفیت تولید این واحدها به میزان ۱۲ هزار و ۹۱۰ تن بوده و ظرفیت جذب ماده خام این واحدها نیز به مقدار ۷ هزار و ۱۸۲ تن است و در کنار آن یک واحد تولیدی دیگر در شهرک صنعتی اردبیل در حال راه‌اندازی است.

جایگاه پایین اردبیل در تولید گیاهان دارویی

برای درک بهتر وضعیت استان اردبیل در خصوص تولید گیاهان دارویی بهتر است نگاهی به میزان تولیدات گیاهان دارویی در استان‌های همجوار و سایر استان‌ها بیندازیم، طبق اطلاعات به دست آمده استان‌های خراسان رضوی، خراسان جنوبی، فارس، کرمان، همدان و اصفهان به ترتیب بیشترین سطح زیر کشت و تنوع گیاهان دارویی را به خود اختصاص داده و در مجموع نزدیک به ۸۹ درصد از سطح زیر کشت گیاهان دارویی کشور در این استان­‌ها قرار دارد.

میزان بالای تولیدات استانهایی که از لحاظ شرایط آب و هوایی نسبت به استان اردبیل در سطح پایینی قرار دارند نشان‌گر عدم توجه به این صنعت در استان اردبیل دارد به‌طوری‌که میزان تولیدات گیاهان دارویی در استان کرمان بیش از ۵۵ هزار تن، استان اصفهان بیش از ۵۰ هزار تن، استان سمنان بیش از ۴ هزار تن، استان فارس ۱۸ هزارتن و … بوده است.

در کنار آن میزان تولیدات استان‌های همجوار استان اردبیل نیز بیش از ۲ هزار تن بوده و همین امر نشان دهنده غفلت مسؤولان استان اردبیل در توسعه این بخش علی‌رغم پتانسیل‌های بسیار بالای استان اردبیل داشته است.

عدم برنامه ریزی جامع از دلایل جایگاه پایین اردبیل در تولید گیاهان دارویی است

رئیس انجمن گیاهان دارویی استان اردبیل در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اردبیل عدم برنامه‌ریزی جامع و عملیاتی در استان اردبیل را یکی از دلایل عدم توسعه صنعت گیاهان دارویی در استان اردبیل دانست و بیان کرد: متاسفانه در استان اردبیل برنامه جامعی در راستای توسعه صنعت گیاهان دارویی نداریم و این درحالیست که این بخش سهم بسیار بالایی در ارزآوری و ایجاد اشتغال و رفع معضل بیکاری دارد.

سیدشیوا اسبقیان تصریح کرد: با توجه به پتانسیل‌های بسیار بالای موجود در استان اردبیل در توسعه این بخش، سازمان جهاد کشاورزی و بالاخص مرکز تحقیقات جهاد کشاورزی باید ورود جدی و عالمانه به این موضوع داشته و زمینه فعالیت در این بخش و جذب سرمایه‌گذاران برای فرآوری محصولات گیاهان دارویی را انجام دهد و این درحالیست که به نظر می‌رسد این سازمان نتوانسته آنچنان که باید و شاید نقش خود را در این خصوص به درستی ایفا کند.

سیاست‌های هدایتی که راه به جایی نمی‌برد

اظهارات رئیس انجمن گیاهان دارویی استان اردبیل در خصوص عدم حمایت مناسب از سوی نهادهای دولتی و سازمان جهاد کشاورزی در حالیست که رئیس سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل نظر متفاوتی داشته و از اجرای سیاست‌های هدایتی و حمایتی این سازمان در کشت و توسعه گیاهان دارویی سخن به میان می‌آورد.

وی در این خصوص به خبرنگار فارس گفت: در راستای اجرای سیاست‌های هدایتی و حمایتی خود برای توسعه کشت و توسعه گیاهان دارویی کمک‌های بلاعوض یک تا دو میلیون و ۵۰۰ هزار تومانی به ازای هر هکتار کشت گیاهان دارویی در نظر گرفته شده و در کنار آن ارائه تسهیلات ارزان قیمت و همچنین زمین برای سرمایه‌گذاری و احداث صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات گیاهان دارویی در نظر گرفته شده است.

نیکشاد بیان کرد: در همین راستا در طی دو سال گذشته به ۲۷ طرح گیاهان دارویی، زعفران و گل محمدی تسهیلات ارزان قیمت به مبلغی بیش از ۱ میلیارد تومان ارائه شده است.

عدم یکپارچگی اراضی از عمده موانع توسعه تولید گیاهان دارویی است

در عین حال اسبقیان، رئیس انجمن گیاهان دارویی استان اردبیل این حمایت‌ها را در راستای توسعه این بخش در استان اردبیل کافی ندانسته و عنوان کرد: یکی از مهم‌ترین موضوعات در کشت گیاهان دارویی بهره‌مندی از اراضی بزرگ در مناطق مستعد و هم‌چنین برنامه‌ریزی علمی در راستای رفع مشکلات صنعت کشت، داشت، برداشت است.

وی تشریح کرد: عدم یکپارچگی اراضی در استان اردبیل و قطعه قطعه شدن اراضی سبب بروز مشکلاتی در راستای توسعه این بخش در استان اردبیل شده، لذا در ابتدای امر مسؤولان باید اقداماتی در راستای شناسایی اراضی بزرگ در استان، جلوگیری از تقسیم شدن اراضی، شناسایی گیاهان مستعد و مشتری پسند و … انجام دهند و سپس به فکر اجرای طرح‌های بعدی باشند.

عدم یکپارچگی اراضی در استان اردبیل و قطعه قطعه شدن اراضی سبب بروز مشکلاتی در راستای توسعه این بخش در استان اردبیل شده است.

رئیس انجمن گیاهان دارویی استان اردبیل ادامه داد: برای موفق شدن در راستای توسعه این بخش باید تمامی اقدامات از پایه و زیرساختی اجرا و اصلاح شود چنانچه ما امروزه در بحث بازاریابی فروش محصولات با مشکلات زیادی مواجهیم و در صورت عدم برنامه‌ریزی صحیح در این راستا تسهیلات ارائه شده نیز به‌جای توسعه این بخش سبب ورشکستگی و بدهکاری سرمایه‌گذاران خواهد شد.

برنامه مدونی برای توسعه صنعت گیاهان دارویی در استان اردبیل وجود ندارد

عدم وجود برنامه مدون در استان اردبیل در راستای توسعه صنعت گیاهان دارویی در استان موضوعی است که مورد تاکید عیسی شاهی زارع، رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل نیز بوده و وی با اشاره به این مطلب در گفت‌وگو با خبرنگار فارس در اردبیل بیان کرد: متاسفانه علی‌رغم اینکه سازمان‌های متولی در استان اردبیل آمار و برنامه‌هایی اجرایی در خصوص توسعه این صنعت در استان اردبیل می‌دهند اما اقدامات موثری در این راستا انجام نگرفته است.

وی تصریح کرد: یکی از دلایلی که کشاورزان و فعالان این بخش رغبتی برای ورود به این بخش ندارند نگرانی از بحث بازاریابی محصولات تولیدی بوده و حلقه مفقوده‌ای در بین تولیدکننده و مصرف کننده گیاهان دارویی وجود داشته و در واقع برنامه مدونی در این خصوص وجود ندارد.

یکی از دلایلی که کشاورزان و فعالان این بخش رغبتی برای ورود به حوزه گیاهان دارویی ندارند نگرانی از بحث بازاریابی محصولات تولیدی است.

رئیس کمیسیون کشاورزی اتاق بازرگانی استان اردبیل تشریح کرد: با توجه به وضعیت موجود در حوزه گیاهان دارویی انتظار می‌رود که سازمان جهاد کشاورزی استان اردبیل با ورود جدی خود به این موضوع در بحث بازاریابی و توسعه صنایع تبدیلی و فرآوری محصولات گیاهان دارویی اقدامات موثری انجام دهد و در کنار آن خود متولی خرید در این حوزه باشد.

سود بالای تسهیلات بانکی سبب بی رغبتی سرمایه‌گذاران می‌شود

شاهی زارع با اشاره به تسهیلات در نظر گرفته شده برای فعالان این بخش عنوان کرد: با توجه به سود بالای تسهیلات ارائه شده در این راستا رغبتی از سوی سرمایه‌گذاران برای ورود به این حوزه وجود ندارد و از این‌رو باید برنامه‌ریزی دقیقی در این راستا و ارائه تسهیلات با معافیت‌های سود بانکی در نظر گرفته شود.

وی با اشاره به اینکه کشاورزی استان اردبیل معیشتی بوده، تشریح کرد: یکی از پیش نیازها و زیرساخت‌های لازم برای توسعه کشاورزی استان بهره‌مندی از اراضی بزرگ و یکپارچه است و در غیر این‌صورت مکانیزه کردن کشاورزی نیز با مشکل روبرو خواهد شد.

یکپارچه‌سازی اراضی پیش‌نیاز عبور از کشاورزی معیشتی به کشاورزی اقتصادی است

رئیس کمیسیون کشاورزی استان اردبیل ادامه داد: یکپارچه سازی اراضی برای عبور از کشاورزی معیشتی به کشاورزی اقتصادی یک اصل مهم و پیش‌نیاز بوده و منحصرا مربوط به تولید گیاهان دارویی نیست و برای توسعه در سایر محصولات کشاورزی نیز بسیار مهم و ضروری است.

شاهی زارع با اشاره به اهمیت یکپارچه سازی اراضی در توسعه کشاورزی استان گفت: در حال حاضر معدل قطعات کشاورزی به‌صورت آبی در استان اردبیل ۲/۲ هکتار است در حالی‌که این رقم در کشورهای توسعه یافته به ۸۰ هکتار می‌رسد و در چنین وضعیتی توسعه مکانیزاسیون کشاورزی که سبب پایین آمدن قیمت تمام شده محصولات تولیدی نیز می‌شود امکان پذیر نخواهد بود.

به گزارش خبرگزاری فارس از اردبیل، با توجه به وضعیت اقتصادی موجود در استان اردبیل و معضل بیکاری که چندین سال است گریبان‌گیر مردم استان شده از این‌رو توجه جدی به رفع این مشکلات با تکیه بر پتانسیل‌ها و ظرفیت‌های اقتصادی استان لازم و ضروری است.

از آنجائی‌که این استان یکی از مناطق مستعد کشاورزی و تولید انواع محصولات گیاهان دارویی است، توسعه این بخش می‌تواند کمک بسزایی در رفع معضل بیکاری استان ایفا کند اما با توجه به وضعیت موجود استان در این حوزه و نظرات کارشناسان و فعالان این بخش به‌نظر می‌رسد که اهتمام جدی در استان اردبیل برای توسعه این صنعت انجام نیافته است.

با توجه به اینکه سال‌جاری به‌عنوان سال جهش تولید از سوی مقام معظم رهبری نامگذاری شده، مسؤولان استانی باید در راستای اجرای این امر و توسعه اقتصادی استان با تجدید نظر در سیاست‌های اقتصادی توجه جدی به مشکلات زیربنایی و اساسی حوزه کشاورزی از جمله گیاهان دارویی داشته باشند.

ایجاد صنایع تبدیلی و بسته‌بندی در سطح استان با ایجاد برندینگ مناسب می‌تواند علاوه بر توسعه اقتصادی این حوزه از کشاورزی، به ایجاد زمینه‌های اشتغال‌زایی جوانان تحصیل‌کرده و جویای کار استان کمک بسزایی نماید.

انتهای پیام