یکی از چالش های امروز کشور شکاف نسلی است. تفاوت هایی مانند سن ازدواج، تعداد و سبک فرزند آوری، روابط دختر و پسر پیش از ازدواج، نوع پوشش و برخی آداب و رسوم، استفاده غیر متعارف از شبکه های اجتماعی، طرز صحبت با بزرگترهای خود، زود رنجی، خلف وعده و بدقولی، تغییر در سبک زندگی، ریاکاری مذهبی، میل به مهاجرت، سلامت روانی و افزایش افسردگی و اضطراب و صدها صفات دیگر می توان شمرد که در نسل جدید پدید آمده، که این تفاوت ها می تواند متاثر از عوامل بیرونی همچون عوامل اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی در جامعه باشد.

پیشرفت تکنولوژی و ایجاد بستر شبکه های اجتماعی

باید قبول کنیم با پیشرفت تکنولوژی و ایجاد بستر شبکه های اجتماعی و فضای مجازی سبک زندگی هم تغییر یافته است، و نسل جدید رفتار و کردار خود را موازی با این تکنولوژی بروز می دهد و در مقابل خانواده یا نسل های قدیم بخاطر اینکه سنتی و در بستر قدیم سیر می کنند نمی تواند همسو با نسل جدید خود را برساند. با پیشرفت علم و فناوری، ابزار و وسایل جدید که روبرو هستیم سبک زندگی تفکرات مطابق با آن شرایط می گردد. نسلی که برای شروع زندگی به چند وسایل اولیه قانع بود اکنون بدون خرید حتی کوچکترین اقلام به خانه بخت نمی رود هر چند که آن کالا سال ها مورد استفاده قرار نگیرد. بنابراین فکر و نگاه به زندگی متفاوت شده است و از لحاظ رفتارشناسی سه نوع رابطه برای این اختلاف نسلی می توان تعریف کرد. اول؛ تعامل نسلی است که در این گونه ارتباط والدین با فرزندان روابط درست و منطقی دارند. نگاه دوم؛ تقابل نسل است که در اثر گفتگو و نظرات متفاوت از هم هستند و نگاه سوم؛ تضارب نسل است که در این نگاه درگیری های لفظی و حتی فیزیکی میان فرزندان و خانواده شکل می گیرد که علت آن می توان استفاده از شبکه های اجتماعی و نگاه به شبکه های معاند، انتخاب ناصحیح دوست و همکلاسی ها و تاثیر محیط زندگی و جامعه و دور شدن از معنویت دانست.

دسترسی بیشتر به رسانه های جدید جهانی و بین المللی فکر کردن باعث شده است سبک زندگی و جهان بینی متفاوتی شکل بگیرد و به شکاف نسلی در جامعه دامن بزند. و آینده های مدرن شدن جامعه و شهر نشینی و کوچک شدن خانه ها باعث شده اند که نهاد خانواده روز به روز متحول شود. فضای مجازی و شبکه های اجتماعی نقش زیادی در اختلاف افکنی میان نسل ها دارد و فرزندان را به سمت و سوی خود می کشد. برای جبران این شکاف نسلی نهادهایی مانند آموزش و پرورش و خانواده که با جوانان و نوجوانان در ارتباط هستند باید کاری بکنند تا این شکاف نسلی به بی احترامی و گفتگوی توام با خشونت منجر نشود. دانشگاه نیز با تولید علم و دانش و برنامه ریزی دقیق زمینه هایی را فراهم سازد که این فرآیند تلطیف شود. بنابراین به رسمیت شناختن تفاوت ها از طریق آموزش مهمترین اقدامی است که می توان در این شرایط انجام داد.  باید خانواده و آموزش های جامعه نسل جدید را به سمت و سوی ارزش های معنوی گرایش دهد. بررسی هایی که قبلا انجام شده است نشان می دهد خانواده هایی که دارای اعتقاد مذهبی زیادی دارند تقریبا هیچ گونه تقابلی میان آنها و فرزندانشان وجود ندارد. همچنین با اتخاذ روش های صحیح تربیتی نیز می توان از آسیب های احتمالی که متوجه فرزندان می شود جلوگیری کرد.

عدم برابری طرفیت گفتگو

یکی دیگر از مشکلات شکاف نسلی؛ که آیا طرفیت این گفتگو ها برابر هستند و یکدیگر را به رسمیت می شناسند؟ که پاسخ این سوال منفی به نظر می رسد. بطور مثال والدین دائما به فرزندان خود تذکر می دهند که ما به این شکل رفتار نمی کردیم و یا این شکل درس نخواندیم و دائم تلاش می کنند این تفاوت را پر رنگ کنند. در واقع نسل جدید معتقد است نسل های گذشته از خود راضی و به نوعی توهم دانایی دارند و فکر می کنند همه چیز را می دانند و تنها برای داشته های خود ارزش قائل می شوند و هیچ اعتنایی به نسل جدید ندارند. بنابراین عدم وجود طرفین برابر و نداشتن دغدغه مشترک از مشکلاتی است که باعث شده گفتگوی میان نسلی در کشور بوجود آید. درک تغییر و همگرایی توسط نسل قدیم باید صرفا نصیحت نباشد بلکه گوش شنوایی نیز داشته باشند.

فخرفروشی افراد مرفه و بروز اختلاف طبقاتی بین نسلی

نکته دیگر که حائز اهمیت است؛ گروه هایی در شهرهای بزرگ وجود دارند که کاملا از بدنه اجتماعی جامعه فاصله گرفته اند و سبک زندگی و الگوی مصرف متفاوتی دارند. این گروه ها افرادی هستند که معمولا در خانواده های مرفه و متنعم زندگی می کنند و رفتارهای آنها وقتی در معرض دید عموم جامعه قرار می گیرد، پیامدهای ناخوشایندی را به همراه دارد. فخر فروشی این افراد در رفتار جامعه تاثیر فراوانی می گذارد و موجب آزار دهک های پایین جامعه می شود. حتی انعکاس آن در شبکه های اجتماعی باعث شده تضادی که در این زمینه وجود دارد بیشتر شود. این شکاف نسلی بیشتر بین جوانان نسل دهه هفتاد و هشتاد را نمود عینی پیدا کرده است که به ارزش های مدرن و احساس بحران هویت ناشی از جدا افتادگی آنان  به مرور افزایش یافته و شکاف نسلی در حال گسترش است. و حتی اینگونه فخر فروشی و اختلاف طبقاتی باعث افزایش هرگونه ناهنجاری و آسیب های اجتماعی از قبیل دزدی، مواد فروشی، مشروب فروشی و حتی فحشا منجر شده است.

نادیده گرفتن خواسته های جوانان از سوی نسل انقلاب

تعمیق شکاف نسلی ناشی از نادیده گرفتن خواسته های جوانان از طرف نسل انقلاب می تواند موجب بیگانگی آنان نسبت به حکومت و جامعه و در نتیجه ستیز و تقابل شود. ریاکاری مذهبی، میل به مهاجرت بطور کلی در جامعه ای آکنده ار تبعیض، توزیع ناعادلانه درآمدها و فرصت ها و مشکلات اقتصادی عدیده، نمی توان انتظار داشت نسل جوان نسبت به زندگی توام با امید و آرامش در آینده خوش بین باشد.

اتفاقات تاریخی از قبیل سقوط رژیم شاه و انقلاب جمهوری اسلامی و جنگ بین ایران و عراق

اتفاقات تاریخی نیز می تواند بین این دو نسل شکاف ایجاد کند. بین نسل ها همواره تفاوت هایی وجود داشته است که برخی از اتفاقات تاریخی باعث شده اند که این مساله شدت بیشتری بگیرد. از اتفاقات تاریخی می توان به سقوط رژیم شاه و انقلاب نظام جمهوری اسلامی و همچنین جنگ بین ایران و عراق اشاره کرد که نسل های قدیم سبک هایی همچون همیاری، اتحاد، صمیمیت، امانتداری، اخلامداری و شهادت را جزء اعتقادات اصلی خود می دانستند اما نسل جدید عقیده دارد خداوند به انسان عقل و شعور برای درک و آگاهی داده و با هر عقلی که دارم آینده خود را رقم و پیدا خواهم کرد و اعتقادات آنچنانی به سبک نسل قدیم ندارند. برای اینکه میزان رضایت جوانان ایرانی از زندگی و احساس آزادی در آنها پایین تر از نسل های قدیم است و دوم اینکه شبکه های اجتماعی جوانان با واقعیت های وجودی آنها یکسان نیست.

نبود اشتغال و بیکاری و فقدان عدالت اجتماعی

نسل جدید بدلیل عدم اشتغال و بیکاری، نبود سرپناه مستقل، نبود زمینه ازدواج نتوانسته هنجارهای خود را از دل سنت و فرهنگ بومی جامعه استخراج کند. نسل جدید خواهان مشارکت در سیاست گذاری ها و اداره کشور بوده اما در عمل کمتر به آن رسیده اند چون نسل قدیم میدان را برای آنها خالی نمی گذارد تا نسل جوان ظرفیت خود را بروز دهد و اعتماد به نفس خود را بدست آورد.

باید بستر را فراهم کنیم تا جوانان خودشان انتخاب کنند. شکاف درون نسلی بیشترین آسیب را به یک نسل می زند. فقدان عدالت اجتماعی باعث می شود کسی که زور بیشتری دارد سهم بیشتری هم داشته باشد وقتی که راه پیشرفتی جلوی خود نمی بیند به فرار از این سرزمین فکر می کند.

از این رو لازم است سیاستگذاران ضمن بازنگری کامل نسبت به سیاست ها و عملکردهای خود امید را به جامعه و نسل جوان برگرداند تا شاهد توسعه در کشور باشیم. در عین حال خانواده نیز نقش زیادی در این زمینه داشته است. در واقع نحوه تعامل و گفتگوی افراد در خانواده در کنار مسائل افت و خیز جامعه تاثیر گذار است. جریان سازی اجتماعی، گفتگوی بین نسلی و انتقال فرهنگ غنی قدیم کشور باید صورت بگیرد. به هر حال دغدغه های هر نسل با نسل گذشته متفاوت است و به همین دلیل باید تلاش شود دغدغه های نسل های مختلف نسبت بهم نزدیک شود.

انتهای یادداشت / حسن سروری